'Als er één hedendaagse schrijver is die in geen enkel hokje onder te brengen valt, dan is dat César Aira', zei wijlen Roberto Bolaño, en gelijk had hij, want de Argentijnse auteur is een van de raarste snuiters die de Spaanstalige literatuur rijk is. Deze literaire vrijbuiter heeft de afgelopen vijfenveertig jaar meer dan tachtig romans, verhalen en essays voortgebracht, publiceert sinds de jaren negentig minstens twee novelles per jaar en wordt geregeld genoemd als kanshebber voor de Nobelprijs voor Literatuur.

Een episode uit het leven van een landschapsschilder dateert van 2000. In deze flinterdunne roman wordt ingezoomd op een negentiende-eeuwse Duitse kunstenaar. Johann Moritz Rugendas (1802-1858) was een leerling van de naturalist Alexander von Humboldt die schilderend en schetsend door de Nieuwe Wereld trok. Zijn werk was zo populair dat het werd gebruikt om behangpapier en kopjes te decoreren. In 1838 werd de onfortuinlijke kunstenaar tijdens een tocht over de Argentijnse pampa getroffen door de bliksem. Zijn gezicht was onherroepelijk naar de vaantjes. Voortaan leed hij aan ondraaglijke migraines en hield hij zich staande met morfine, wat hallucinaties veroorzaakte. Tijdens een aanval van indianen trok hij eropuit om de gebeurtenissen te konterfeiten met een kanten mantilla om zijn hoofd, tot grote verbazing van de inboorlingen.

De novelle reconstrueert de veelbewogen reis van Rugendas door Argentinië en opent met een keurig-nette introductie tot zijn leven, zijn werk en zijn reizen. Die zet de lezer finaal op het verkeerde been, want voor een biografische of historische roman ben je bij Aira aan het verkeerde adres. De schrijver, onvoorspelbaar als altijd, zet het genre compleet naar zijn hand en gaat na verloop van tijd helemaal los. De psychedelische werkelijkheid van de morfineverslaafde schilder wordt beschreven in een beeldende taal vol licht en kleur, en het unheimliche verhaal, dat baadt in een surrealistische sfeer, is doorspekt met een gigantisch arsenaal aan kunsttheoretische redeneringen en abstracties. Die zijn soms zo moeilijk te volgen dat de vertaler moeite had om ze bij te benen. Aira is nu eenmaal verzot op intellectuele spelletjes. Dat heeft hij gemeen met zijn landgenoot Jorge Luis Borges. Door zijn eigenzinnige manier van schrijven zal hij wel altijd een literaire outsider blijven.

Vertaald door Adri Boon, Koppernik, 104 blz., 17,50 €.

Oorspr. titel: 'Un episodio en la vida del pintor viajero'.

Verberg tekst

De natuur in Latijns-Amerika is veel uitbundiger dan die in Europa en trok daarom vooral in de 19de eeuw de aandacht van pionierende wetenschappers en kunstenaars. Een van hen was de Duitse landschapsschilder Johann Moritz Rugendas (1802-1858). Hij reisde onder meer door Brazilië en Mexico, maar vond paradoxaal genoeg in het kale binnenland van Argentinië wat hij zocht: een nieuwe richting voor zijn werk. Dat is de rode draad door César Aira's novelle Een episode uit het leven van een landschapsschilder, die bedrieglijk overzichtelijk begint met een inleiding op de persoon en het werk van de schilder. Maar bij Aira (sinds zijn doorbraak in de VS een serieuze Nobelprijskandidaat) duren eenvoud en helderheid nooit lang. Kans om je mee te laten slepen door het verhaal krijg je niet, omdat Aira grossiert in kunst- en taalfilosofische redeneringen die niet altijd goed zijn te volgen ('De orde zat impliciet in de fenomenologische onthulling van de wereld, de dingen ontleenden hun vorm aan de ordenende kracht van het betoog'). De vertaler heeft het soms zichtbaar moeilijk gehad met deze speelse Argentijnse eigenheimer.

Uit het Spaans vertaald door Adri Boon.

Koppernik; € 17,50.

Verberg tekst

Rugendas is een schilder van romantische landschappen vol dramatiek van wilde rotsen, woeste wolkenluchten en schilderachtige figuren. In het voetspoor van 19e-eeuwse ontdekkingsreizigers en wetenschappers, zoals Humboldt, reist hij met zijn collega en metgezel Krause door het pas door kolonisten ingenomen westelijk deel van Argentinië en tekent en schildert daar. César Aira (1949) is een geweldig productieve Argentijnse schrijver, die zich in veel van zijn boeken bezighoudt met het scheppende werk van de kunstenaar. Hij heeft een schrijfstijl die je autonoom scheppend kunt noemen. Dit boek met een lange titel is geschreven als een lange vertelling, achter elkaar, een reisverslag. De heftigheid van het landschap dat zich aan de kunstenaars vertoont, wordt weerspiegeld in hun koortsachtige schilderwerk, totdat door een vernietigend onweer de natuur het heft in handen neemt. De teksten van Aira zijn niet gemakkelijk te vertalen en dat is soms te merken. In het boek zijn enkele reproducties van het werk van Rugendas (1802-1858) opgenomen. Verberg tekst